بازرسی، تست و تحویل تاسیسات برقی ساختمان

تاسیسات برقی را باید قبل از شروع بهره برداری و یا پس از هر تغییر عمده در آن مورد کنترل و آزمایش قرار داد و تنظیم های لازم در تجهیزات و لوازم بر اساس شرایط طرح، کارکرد آن ها و بهره برداری انجام تا نسبت به صحت کارهای انجام شده طبق مقررات اطمینان حاصل شود. پیچیدگی روزافزون تاسیسات الکتریکی و همینطور استانداردهای سختگیرانه، مسئولیت بیشتری را بر عهده بازرسین تاسیات برق قرار می دهد .

انجام آزمون ها برای تشخیص سال بودن و عملکرد تاسیسات برقی بوده و در آن ها باید موارد زیر رعایت گردد: حداقل 10% تجهیزات قطع و وصل باید باز شده و قطعات برقی و مکانیکی آن ها از نظر آسیب و نفوذ مایعات به داخل بازدید و نتیجه ی آن گزارش شود. حفاظت در برابر تماس مستقیم باید با توجه به عایق بندی، مانع و حفاظت های مستقر در خارج از دسترس کنترل شوند و در صورت وجود اشکال مراتب گزارش شود. روش حفاظت در برابر تماس غیرمستقیم باید مشخص و ثبت شود. حفاظت از طریق قطع تغذیه به صورت خودکار و همبندی زمین باید به طور دقیق کنترل شود.

► استفاده از ابزار اندازه گیری مناسب برای انجام تست ها مطابق استانداردهای بین المللی توسط کمیسیون بین المللی الکتروتکنیک (IEC) ضروری است.

استاندارد بین المللی IEC 60364 و استانداردهای معادل ملی آن (مبحث 13 مقررات ملی ساختمان در ایران) الزامات مربوط به تاسیسات برقی نصب ثابت در ساختمانها را مشخص می کند. بخش 6.61 این استاندارد، الزامات مربوط به انطباق با IEC 60364 را شرح می دهد.

 

الزامات اساسی IEC برای تست و تحویل تاسیسات ساختمانی

IEC 60364.6.61 و معادل های ملی آن بیان می کنند که تأیید تاسیسات باید با بازرسی چشمی شروع شود و سپس آزمایش‌ها و کنترل های زیر ترجیحا به ترتیب انجام شود:

  • آزمایش تداوم هادی های حفاظتی( تست پیوستگی)
  • تست مقاومت عایقی
    • تست مقاومت عایقی برای تایید کارایی حفاظتی با SELV، PELV یا جداسازی الکتریکی
    • تست مقاومت عایقی برای تایید کارایی مقاومت/امپدانس کف و دیوار
  • تست پلاریته یا قطبیت
  • تست مقاومت الکترود زمین 
  • تست امپدانس حلقه اتصال کوتاه ( آزمایش کلیدهای خودکار و تنظیم آنها )
  • تست جریان اتصال کوتاه احتمالی بین فازها و هر فاز با زمین(PFC)
  • تست تایید کارایی حفاظت های اضافی ( معمولا RCD و تست همبندی تکمیلی )
  • تست ترتیب فازها در جریان متناوب، ولتاژ های + و - در جریان مستقیم( تست توالی فاز ) 
  • آزمایش های عملیاتی 
  • تست افت ولتاژ 

 

enlightened با لینک (خرید ابزار اندازه گیری) میتوانید انواع ابزار اندازه گیری باکیفیت را به راحتی بخرید. 

 

تست تاسیسات برقی 

بازرسی بصری ابتدا انجام می شود تا تأیید شود که تجهیزات الکتریکی نصب ثابت با الزامات ایمنی مطابقت دارند و به طور قابل ملاحظه ای آسیب ندیده اند و موانع آتش ، وسایل حفاظتی ، نظارتی ، جداسازی و تعویض و اسناد مربوطه موجود است. اندازه گیری ها ممکن است پس از این بازرسی آغاز شود.

همچنین تنها با تجربه و آموزش مناسب ، لباس ایمن و ابزارهای مناسب آزمایش و اندازه گیری می توان فردی را برای آزمایش تاسیسات برقی مطابق استاندارد IEC 60364.6.61 صلاحیت دار دانست. هنگام انجام تست باید اطمینان حاصل شود که اقدامات احتیاطی لازم برای جلوگیری از صدمه یا صدمه به افراد ، تجهیزات یا اموال انجام شده است و از این که افراد غیرمجاز از خطر دور شوند ، اطمینان حاصل شود.

 

تست پیوستگی

آزمون پیوستگی هادی حفاظتی و همبندی های اصلی و اضافی و آزمون پیوستگی و اندازه گیری امپدانس حلقه ی کوتاه معمولا باهم انجام می شود و گاهی فقط تست حلقه کوتاه کافی است. تست پیوستگی توسط دستگاههایی مانند مولتی فانکشن، میکرواهم متر یا اهم متر قابل انجام است. اگر هدف تنها بررسی اتصال یا عدم اتصال هادی ها باشد اهم متر ساده کفایت میکند اما اگرمقدار دقیق مقاومت عایقی هادی ها مد نظر باشد باید از میکرواهم متر با جریان تزریقی قابل قبول استفاده شود.

 

در کل تست پیوستگی باید در جهت یکی از مقاصد زیر انجام گردد:

1-تست پیوستگی هادی حفاظتی

2-تست پیوستگی هادی همبندی

3- تست پیوستگی همبندی ساده

4-تست پیوستگی هادی نزولی در کل تست پیوستگی به دو صورت انجام می گیرد:

1- افزودن سیم اضافی به لیدهای دستگاه

2- ایجاد اتصال موقت بین شینه حفاظتی و هادی فاز پیشنها می شود تست پیوستگی به عنوان اولین تست انجام پذیرد، زیرا ایمنی مدار بسیار مهم است. تست پیوستگی روی تمامی هادی ها از جمله هادی های اصلی و اضافی باید انجام گیرد. در تست پیوستگی عدد قرائت شده روی دستگاه می تواند متشکل از دو بخش باشد شامل اتصال سست بین مقاومت هادی و تغییر سطح مقطع و نتایج حاصل از اندازه گیری بسیار مهم است.

 

پیوستگی هادی ها و اتصال به قسمت های هادی در دسترس در صورت وجود، باید با اندازه گیری مقاومت موارد زیر تایید شود: 

  1. هادی های حفاظتی شامل هادی های همبندی 
  2. قسمت های هادی در دسترس 
  3. در مورد مدارهای نهایی حلقوی، هادی های برقدار 

 

— تست هادی همبندی اصلی

این تست با هدف اطلاع از عدم قطع هادی همبندی و همچنین اطمینان از پایین بودن مقدار مقاومت انجام می شود. همچنین مقصود از انجام این تست حصول اطمینان از عدم وجود ولتاژ های خطرناک بین بدنه ی فلزی تجهیزات و قسمت هادی موجود در ساختمان است. در جاهایی که هادی همبندی در معرض دید است بازرسی چشمی می تواند مفید واقع گردد. الزاما پیوسته بودن مسیر همبندی به معنی درست عمل کردن سیستم نیست بلکه مقاومت باید طوری باشد که توانایی حذف ولتاژ های خطرناک را داشته باشد. این مقاومت نباید از 0.05 اهم تجاوز کند.

— تست هادی همبندی اضافی

اگر بعد از انجام تست اتصال کوتاه مقدار جریان اتصال کوتاه برای قطع وسال حفاظتی کافی نباشد از این روش استفاده می کنیم. این تست به وسیله ی یک مولتی فانکشن برای اطمینان از پیوسته بوودن هادی همبندی و حذف ولتاژ های خطرناک استفاده می شود.

 

 ♦ برای خرید انواع های پات و پاور آنالایزر و میکرومتر و مولتی فانکشن و ... از لینک های زیر اقدام نمایید. ♦ 

خرید پاور آنالایزر  •  خرید های پات  •  خرید میکرومتر  •  خرید مولتی فانکشن  •  خرید مولتی متر  •  خرید تستر کلید جریان نشتی

 

تست مقاومت عایقی 

► مقاومت عایقی باید بین موارد زیر اندازه گیری شود:

  1. هادی های برقدار 
  2. هادی های برقدار و هادی حفاظتی متصل به سیستم اتصال زمین 

در هنگام این اندازه گیری اگر شرایط مهیا باشد، هادی های برقدار باید بهم متصل شوند. در عمل، شاید لازم باشد که اندازه گیری مقاومت عایقی در زمان نصب تاسیسات و قبل از اتصال تجهیزات انجام گیرد. 

همچنین در مواقعی که مدار شامل تجهیزی باشد که احتمالا روی نتایج تاثیر گذار باشد یا امکان آسیب به آن باشد، فقط باید یک اندازه گیری بین هادی های برقدار متصل بهم و زمین انجام گیرد. 

اگر تابلو فیوز اصلی و هر مدار نهایی مقاومت عایقی اندازه گیری شده با ولتاژهای تست نشان داده شده در جدول در صورتی قابل قبول است که مقدار آن تحت شرایط ذیل از مقدار مشخص شده در جدول کمتر نباشد: 

حداقل مقدار مقاومت قابل قبول در مقاومت عایقی

 

► اقدامات قبل از انجام آزمون مقاومت عایقی:

1-اطمینان از بی برق بودن مدار

2-اطمینان از در مدار بودن تجهیزات حفاظتی

3-اطمینان از وصل بودن کلیدهای روشنایی

4-اطمینان از خارج بودن مصرف کننده های متصل مدار

5- قرار دادن سلکتور روی ولتاژ مد نظر

6-اطمینان از سلامت، باتری و پراب دستگاه

این آزمون زمانی مورد قبول تلقی می شود که مقاومت اندازه گیری شده از مقاومت استاندارد کمتر نباشد. آزمون باید با ولتاژ مستقیم انجام شده و دستگاه باید ولتاژ مشخص شده را هنگامی که مصرف آن 1میلی آمپر است حفظ کند. اگر مدار دارای لوازم الکترونیکی باشد باید اندازه گیری ها بین هادی فاز و خنثی به هم از یک طرف و هادی زمین از طرف دیگر انجام شود. هادی های برق دار پس از عایق بندی به هم وصل شده و یک ورق فویل روی آن ها پیچانده می شود. ولتاژی حدود 3700 ولت به مدت 1 دقیقه بین هادی های وصل شده به هم اعمال می شود. در این مدت نباید شکست عایقی یا جرقه ایجاد شود. دستگاه مناسب این تست هایپات است.

 

تست پلاریته

در صورت لزوم، پلاریته منبع در ابتدای تاسیسات الکتریکی( محل ورود تغذیه در تابلوی برق ورودی تاسیسات) قبل از برقدار کردن تاسیسات باید تایید شود. 

زمانی که قطع و وصل هادی نول مجاز نباشند باید تستی صورت گیرد تا تایید شود که کلید های قطع و وصل فقط به هادی(هادی های) فاز متصل هستند. 

► در تست پلاریته موارد زیر باید به تایید برسند: 

  1. هر فیوز، یا کلید تک پل کنترلی یا حفاظتی تنها به هادی فاز متصل شده باشند. 
  2. به جز برای سرپیچ های لامپ E14 و E27 طبق IEC 60238، در مداراتی که دارای هادی نول زمین شده و سرپیچ ادیسون کنتاکت مغزی در کف سرپیچ هستند، کنتاکت بیرونی یا پیچی به هادی نول متصل شده باشد و کنتاکت واقع در کف سرپیچ به فاز متصل گردد. 
  3. سیم کشی به طور صحیح به خروجی پریزها . لوازم جانبی مشابه متصل شده باشد.( فاز سمت راست باشد) 

 

حفاظت به وسیله قطع اتوماتیک تغذیه

کلیات

تایید اثربخشی اندازه گیری ها برای حفاظت در برابر خطا به وسیله قطع خودکار تغذیه به موارد زیر بستگی دارد: 

الف. برای سیستم TN 

تطابق با استانداردهای IEC60346-411-4-41 و IEC60346-411-3-2 باید با تست های زیر به تایید برسد:

  1. اندازه گیری امپدانس حلقه اتصال کوتاه در صورتی که امکان پذیر باشد. 
  2. تایید ویژگی ها و عملکرد تجهیزات حفاظتی که شامل موارد زیر می باشد: 
  • برای تجهیزات حفاظتی اضافه جریان: با بازرسی چشمی و دیگر روش های مناسب ( مانند تعیین زمان قطع برای کلیدهای اتوماتیک ) 
  • برای RCD ها( تجهیزات حفاظت در برابر جریان نشتی): با بازرسی چشمی و انجام تست
  • عملکرد قطع اتوماتیک RCD باید با استفاده از تجهیزات تست مورد تایید استاندارد IEC61557-6 مورد آزمایش قرار گیرند تا از تطابق تجهیز با استاندارد IEC60364-411-4-41  اطمینان حاصل شود. 
  • همچنین عملکرد این تجهیز بدین صورت مورد تایید است که آیا جریان قطع کوچکتر یا مساوی جریان نشتی نامی RCD می باشد یا خیر؟
  • پیشنهاد می شود که زمان قطع کلید حفاظت در برابر جریان نشتی با استاندارد IEC60364-1-4-41 تطابق داشته باشد. 

 

اندازه گیری مقاومت الکترود زمین

اندازه گیری مقاومت یک الکترود زمین در صورت لزوم باید با روشی مناسب اندازه گیری گردد. در مواقعی که اندازه گیری مقاومت میسر نباشد، می توان آن را با مقادیر قابل اعمال محاسبه کرد.  مقاومت هر نوع الکترود زمین اعم از ساده، اساسی و شبکه همبند به صورت جداگانه و یا متصل به هم می تواند به روش های مختلف اندازه گیری شود. 

 مقاومت الکترود زمین عملا مجموع مقاومت سری لایه های اطراف الکترود تا نقطه ای نامعلوم در حوزه ی هم پتانسیل می باشد. مقاومت لایه های نزدیک به الکترود بیشتر و لایه های دورتر مقاومت کمتری دارد .از یک جایی به بعد دیگر مقاومت لایه ها تاثیری در مقاومت الکترود زمین ندارد و این عدد همان مقاومت الکترود زمین است که توسط دستگاه اندازه گیری می شود. جنس الکرود- سطح تماس الکترود با خاک در مقاومت الکترود زمین اثرگذار است. این آزمون باید با تجهیزات مناسب و تجربه و مهارت کافی انجام گیرد و روش های این آزمون به روش های افت پتانسل کلاسیک – افت پتانسیل 62%- دو نقطه ای و ... انجام میگیرد.

  • روش افت پتانسیل کلاسیک

برای اندازه گیری به روش سه سیمه میل جریان دستگاه به فاصله ی 5 برابری طول الکترود، به منظور جلوگیری از تداخل حوزه های مقاومتی، کوبیده می شود. میل ولتاژ نیز در فواصل مرتب از الکترود تحت آزمون تا میل جریان کوبیده شده و مقدار مقاومت قرائت شده یادداشت می شود. در محنیاین روش یک منحنی دارد که نتیج اگر در بخش تخت آن قرار گیرد قابل قبول خواهد بود در غیر این صورت میل جریان باید در فاصله ی دورتری کوبیده شود و آزمایش مجدد تکرار شود.

  • روش افت پتانسل 62%

در این روش به جای کوبیدن میله در فوصل منظم، در فاصله ای با 62% بین الکترود تحت تست و میل جریان کوبیده شده، مقدار مقاومت قرائت شده ثبت می گردد. جهت اطمینان این آزمایش یک بار در فاصله ی 50 و 70% تکرار شده و اگر اعداد بیش از 5% با آزمایش 62% اختلاف نداشته باشد قابل قبول بوده در غیر این صورت با افزایش فاصله ی میل جریان آزمایش باید تکرار شود.

  • روش الکترود متصل

در برخی موارد امکان جداسازی هادی زمین از شینه وجود ندارد، در این حالت باید مقاومت الکترود زمین در حالت متصل انجام شود. برخی دستگاه های پیشرفته توانایی اندازه گیری به روش سه نقطه به همراه یک کلمپ را دارند. در این روش میل جریان و میل ولتاژ به روش قل کوبیده شده و لید تست دیگر به شینه ی اصلی زمین متصل می گردد کلمپ جریان دستگاه را به دور الکترود زمین به آن قرار داده و تست را انجام می دهیم.

  • روش دو نقطه ای

در این روش نیازی به کوبیدن میل نمی باشد و کافی است از لیدهای مخصوص و با اتصال ترمینال های ولتاژ و جریان دستگاه به هم و اتصال آن دو به الکترود کمکی با مقاومت پایین اندازه گیری را انجام داد. هر چه مقاومت الکترود کمکی کمتر باشد، عدد قرائت شده به مقاومت الکترود تحت آزمون نزدیک تر خواهد بود. حتما باید هادی زمین از شینه ایزوله شود.

  • روش تزریق جریان کلمپی

مشابه روش دو نقطه ای بوده اما نیاز به جدا کردن الکترود تحت آزمون از سیستم نیست. در این روش از ارت سنج استفاده می شود. دو کلمپ به فاصله ی مشخصی از هم روی هادی اتصال قرار می گیرد. ولتاژ معینی توسط کلمپ اول در هادی زمین القا شده جریان جاری شده کلمپ آن را اندازه گرفته و مقاومت محاسبه می شود. در این روش مقاومت اندازه گیری شده معادل کل الکترود های موازی است. هرچه تعداد الکترود های موازی بیشتر باشد عدد اندازه گیری به مقاومت الکترود تحت آزمون نزدیک تر خواهد بود. در این روش اندازه گیری مقاومت تک الکترود با روش تزریق جریان مقدور نبوده و حتما باید حلقه ای جهت جاری شدن جریان تشکیل شود.

 

اندازه گیری امپدانس حلقه اتصال کوتاه 

تجهیزات حفاظتی باید برای خطاهای اتصال فاز به زمین توانایی قطع مدار را در زمان جهت جلوگیری از هرگونه صدمه و شوک الکتریکی داشته باشند. این مهم وقتی تحقق می باد که مقادیر واقعی حلقه اتصال کوتاه مدار از مقادیر مجاز ارائه شده بیشتر نباشد. 

این روش به کمک ارت تستر قابل انجام نبوده و نیاز به تجهیزی با قابلیت اندازه گیری حلقه می باشد که در این زمینه می توان از مالتی فانکشن یا لوپ تستر استفاده نمود. در این روش ابتدا کلید اصلی را قطع کرده، هادی زمین را از شینه جدا می کنیم. پراب هادی فاز را به ورودی کلید اصلی و پراب هادی خنثی را به شینه نول و پراب بعدی را به هادی زمین وصل می کنیم. با فشردن کلید تست امپدانس امپدانس هادی فاز، سیم پیچ و ... اندازه گیری می شود .

توالی فاز 

در مدارات چند فازه باید تایید شود که توالی فاز برقرار است که در صورت عدم کنترل می تواند خطرات و مشکلات بسیار زیادی را به ویژه در الکتروموتورها بوجود آورد. 

تست توالی فاز در نیروگاه های برق یک ژنراتور الکتریکی توان مکاانیکی را به یک دسته از جریان های الکتریکی متناوب تبدیل می کند که هرکدام از سیم پیچ ها الکترومغناطیسی تولید شوند. جریان ها همگی توابعی سینوسی از زمان هستند و همگی دارای فرکانس مشابه با زاویه های متفاوت هستند. فرکانس ها معمولا در اروپا 50 هرتز و در امریکا 60 هرتز می باشد. خروجی ولتاژ ژنراتورها تا بالای 20000 ولت تغییر می کند. این ولتاژ توسط یک ترانسفورماتور به سح ولتاژ بالاتری تبدیل می شود تا تلفات کاهش یابد. لزوم تست توالی فاز کنترل خطرات اایجاد شده در الکتروموتورها است. 

 

روش عملی انجام تست توالی فاز 

جهت بررسی توالی فاز از فاز روتیشن استفاده می شود. توالی سنج انواع مختلفی داشته و کاربرد ان بیشتر در موتورهای سه فاز است که سه پراب آن به برق ورودی موتور وصل می شود در صورت اتصال صحیح دستگاه در جهت عقربه های ساعت شروع به حرکت می کند و برعکس.

 

تست افت ولتاژ 

 اگر تجهیزات با ولتاژ متفاوت از ولتاژ نامی تغذیه شوند ممکن است عملکرد آن مختل شود.به خصوص در کابل های فشار ضعیف که طول کابل طولانی می باشد افت ولتاژ مهم است. تاثیر افت ولتاژ بر عملکرد تجهیزات مختلف افت ولتاژ در موتورها باعث کاهش گشتاور راه اندازی، خاموشی لامپ های تخلیه ای کاهش نوردهی لامپ التهابی می شود. طبق مقررات مبحث 13 افت ولتاژ از سر خروجی ترانس تا محل انشعاب مشترک نسبت به ولتاژ نامی فشار ضعیف نباید از 5% بیشتر باشد.

این تست توسط مولتی فانکشن انجام شده و در صورت مغایرت با حد مجاز باید میزان مقاومت هادی تغییر کند.

 

تست شیت

تست شیت یا برگه ی تست به مدرکی مطابق با استاندارد در مهندسی گفته می شود که بتوان خلاصه عملکرد و ویژگی های فنی یک محصول را که توسط یک فرد آگاه تهیه می شود در آن ثبت نمود، که به عنوان یک سند معتبر جهت اجازه صلاحیت آن تجهیز محسوب می شود. به طور معمول یک تست شیت با یک صفحه کاور که اطلاعات مندرج در سند را شرح می دهد آغاز می شود سپس فهرست اطلاعات و در ادامه صفحاتی در مورد مشخصات، جداول داده و اتصالات تجهیزات در آن درج می شود. انتهای تست شیت ها جهت اعتبار بخشیدن به آن توسط شخص تست کننده مهر گردد. پس از تکمیل شدن یک تاسیسات جدید یا توسعه در تاسیسات باید گزارش تایید تاسیسات الکتریکی فراهم شود. چنین پرونده ای باید شامل جزئیات تاسیسات تحت پوشش گزارش، به همراه ثبتی از بازرسی و نتایج تست شود. هرگونه ایراد یا از قلم افتادگی باید اصلاح شود. گزارش اولیه باید شامل بازرسی ها و مدارهای تست شده و نتایج تست باشد. در انتها پس از چک کردن تمامی موارد ذکر شده باید مقادیر حاصل از تست های الزامی بر روی تجهیزات در تست شیت درج و ثبت شود. همچنین در سازمان های نظام مهندسی ممکن است محتوا را با توجه به شرایط و شیوه های ملی تغییر دهند. این تست شیت ها برای هر واحد از مجتمع های مسکونی به طور جدا تهیه و تکمیل شوند. این تست شیت ها باید به عنوان یک سند معتبر لحاظ شوند و از آن می توان در جهت مقایسه در آزمون های دوره ای به عنوان مرجع استفاده نمود. 

 

گزارش بازرسی

کلیه ی اطلاعات حاصل از بازدید عینی، آزمون ها و اقاماتی که برای رفع نواقص احتمالی انجام شده است، باید به صورت گزارشی تنظیم و در پرونده نگهداری ساختمان بایگانی شود.

در این گزارش باید موارد زیر ثبت شود:

1-کلیه ی بازدی های عینی انجام شده

2-آزمون های انجام شده و نتایج آن

3-شرح کلیه ی نواقص مشاهده شده

4-شرح عملیات مربوط به رفع نواقص نتیجه ی نهایی عملیات بازرسی باید به صورت گزارش ثبت و در پرونده نگهداری شوند.

گزارش نهایی بازرسی تاسیسات برقی باید جهت بازدید های بعدی و یا در صورت بروز اشکال و ایرارد در دسترس باشد.

 

منابع: