صنعت تولید برق را می‌توان به سه حوزه تقسیم کرد: تولید برق، شبکه‌‌‌های انتقال و توزیع، و اندازه‌‌‌گیری و فروش. شرکت‌های بزرگ انرژی تمایل دارند در هر سه حوزه فعالیت کنند، اما شرکت‌های کوچک‌تر اغلب فقط در یکی از این زمینه‌‌‌ها کار می‌کنند که مقرون به صرفه‌تر است. به طور کلی در هر نیروگاه، اعم از هسته‌‌‌ای یا فسیلی، تجهیزات ضروری وجود دارند: منبع حرارت که گرما را برای تولید بخار فراهم می‌کند. منبع گرما در یک نیروگاه هسته‌‌‌ای رآکتور هسته‌‌‌ای است که اغلب به عنوان هسته رآکتور شناخته می‌شود. توربین/ژنراتور که از انرژی بخار برای چرخاندن یک توربین/ژنراتور که برق تولید می‌کند، استفاده می‌کند. کندانسور که بخار را دوباره به آب متراکم می‌کند تا به منبع گرمایی برگردد تا دوباره گرم شود. پمپ که نیرویی را برای گردش آب در سیستم فراهم می‌کند. فناوری به کار رفته هر نیروگاه برق دارای مزایا و معایبی است. به عنوان مثال، نیروگاه‌‌‌های هسته‌‌‌ای مقادیر زیادی توان قابل اعتماد را با سطوح پایین انتشار گازهای گلخانه‌ای فراهم می‌کنند. نیروگاه‌‌‌های سوخت فسیلی در صورت در دسترس بودن منابع، یک انرژی ثابت و قابل اعتماد را تحویل می‌دهند. همچنین نیروگاه‌‌‌های آبی، خورشیدی و بادی یک برق تجدیدپذیر و برق بدون آلایندگی تولید می‌کنند.

 

تقسیم‌‌‌بندی صنعت تجهیزات برق

 

تجهیزات نیرو به طیف وسیعی از دستگاه‌‌‌ها، ماشین‌‌‌آلات و اجزایی اطلاق می‌شود که توان الکتریکی را تولید، انتقال و توزیع می‌کنند. این تجهیزات نقش حیاتی در تضمین عملکرد قابل اعتماد و کارآمد سیستم‌های قدرت ایفا می‌کنند. بازار تجهیزات برق بر اساس نوع تجهیزات، منبع تولید برق، کاربر نهایی، کاربرد و جغرافیا که می‌تواند مناطق آمریکای شمالی، آسیا-اقیانوسیه، اروپا، آمریکای جنوبی، خاورمیانه و آفریقا باشند، تقسیم‌بندی شده است. بازار بر اساس نوع تجهیزات به ژنراتورها، ترانسفورماتورها، تابلو برق، قطع‌‌‌کننده‌‌‌های مدار، کابل‌‌‌های برق و سایر انواع تجهیزات تقسیم می‌شود. همچنین بر اساس منابع تولید برق، بازار به سوخت‌‌‌های فسیلی، خورشیدی، بادی، هسته‌‌‌ای و آبی تقسیم می‌شود. از نظر کاربر نهایی، بازار به بخش‌‌‌های مسکونی، صنعتی، تجاری و ابزار تقسیم می‌شود و بر اساس کاربرد به تولید، انتقال و توزیع تقسیم می‌شود.

 

تجزیه و تحلیل بازار تجهیزات برق

 

بازار جهانی نرخ رشد سالانه فوق‌العاده‌‌‌ای را برای تولیدکنندگان تجهیزات مربوط به صنعت برق تا سال 2030 پیش‌بینی می‌کند. طبق آخرین بررسی‌‌‌ها، اندازه بازار جهانی تجهیزات تولید برق در سال 2022 به 11073.09 میلیون دلار رسید. همچنین اندازه بازار تجهیزات برق در سال 2023 بالغ بر 30.15 میلیارد دلار تخمین زده می‌شود و انتظار می‌رود تا سال 2028 با یک نرخ رشد مرکب سالانه 4.87 درصدی در طول دوره پیش‌بینی شده (2028-2023) به 38.24 میلیارد دلار برسد. این در حالی است که شیوع کووید-19 در سال 2020 تاثیر منفی بر بازار داشت. اما در حال حاضر، بازار به سطوح قبل از همه‌گیری رسیده است. همچنین انتظار می‌رود در میان‌مدت، افزایش روند رو به رشد جمعیت و توسعه زیرساخت‌‌‌ها باعث افزایش تقاضای انرژی و در نتیجه افزایش تقاضا برای تجهیزات برق در دوره پیش‌بینی‌شده شود. از سوی دیگر، انتظار می‌رود هزینه‌‌‌های عملیاتی و نگهداری بالا مانع رشد بازار شود. با وجود این‌، پیش‌بینی می‌شود که افزایش سرمایه‌گذاری‌‌‌ها روی فناوری در توسعه انرژی‌‌‌های تجدیدپذیر و زیرساخت‌‌‌های شبکه هوشمند، فرصت‌‌‌های بزرگی را برای بازار تجهیزات برق ایجاد کند.

 

روندهای بازار تجهیزات صنعت برق

 

انتظار می‌رود در آینده نزدیک تولید برق بر بازار تسلط یابد. تقاضای جهانی برق به دلیل رشد جمعیت، شهرنشینی و صنعتی شدن در حال افزایش است. در نتیجه، تجهیزات تولید برق نقش مهمی ‌‌‌در تامین این تقاضای فزاینده و تضمین تامین برق پایدار ایفا می‌کنند. علاوه بر این، تمرکز در حال گسترش روی منابع انرژی تجدیدپذیر، مانند انرژی خورشیدی، باد، آبی و انرژی زمین گرمایی، به تسلط این بخش‌‌‌ها بر بازار تجهیزات تولید برق بیشتر کمک می‌کند. انتقال به سمت انرژی پاک‌‌‌تر و پایدارتر نیازمند تجهیزات تخصصی تولید برق مانند پنل‌‌‌های خورشیدی، توربین‌‌‌های بادی و ژنراتورهای برق‌آبی است. به عنوان مثال، در ژوئن سال 2022، شرکت وستاس قراردادی را برای تامین 64 توربین بادی 15 مگاواتی مدل V235 برای پروژه بادی دریایی 900 مگاواتی He Dreiht EnBW برنده شد. وستاس همچنین برای حمل‌ونقل و نصب توربین‌‌‌ها با شرکت Cadeler قراردادی منعقد کرده است که قرار است در سه ماه دوم سال 2025 آغاز شود. از طرف دیگر دولت‌‌‌ها در سراسر جهان نیز سیاست‌‌‌ها، مشوق‌‌‌ها و اهداف انرژی‌‌‌های تجدیدپذیر خود را به سرعت اجرا می‌کنند و این امر تقاضا برای تجهیزات تولید برق، به‌‌‌ویژه در بخش انرژی‌‌‌های تجدیدپذیر را افزایش می‌دهد. این اتفاق همچنین منجر به افزایش ظرفیت نصب شده انرژی‌‌‌های تجدیدپذیر در سطح جهان شده است. طبق گزارش آژانس بین‌المللی انرژی‌‌‌های تجدیدپذیر، در سال 2022 ظرفیت نصب‌شده انرژی‌‌‌های تجدیدپذیر جهانی 3371.8 گیگاوات بود که در مقایسه با 3077.23 گیگاوات در سال 2021، نرخ رشد بیش از 9.5 درصدی را بین سال‌های 2021 تا 2022 ثبت کرد. بنابراین، با افزایش تقاضای انرژی، تمرکز بر انرژی‌‌‌های تجدیدپذیر، ابتکارات دولتی و روند رو به رشد تولید برق، تجهیزات نیروگاه‌‌‌ها به عنوان بخش غالب در بازار تجهیزات برق به فروش می‌‌‌رسند.

 

شاهد رشد قابل‌توجه در آسیا-اقیانوسیه

 

آسیا و اقیانوسیه بخش قابل‌توجهی از جمعیت جهان را در خود جای داده و دارای شهرهای بزرگ متعددی است. انتظار می‌رود در سال‌های آتی، این منطقه شاهد افزایش تقاضای برق به دلیل افزایش دسترسی میلیون‌‌‌ها مشتری جدید به برق باشد. این تقاضای فزاینده را می‌توان به رشد سریع جمعیت و روند مداوم صنعتی شدن نسبت داد. منطقه آسیا و اقیانوسیه در آینده نزدیک به عنوان یک بازار برجسته برای تجهیزات برق ظاهر می‌شود. از عوامل محرک‌‌‌های اصلی می‌توان به افزایش استفاده از منابع انرژی تجدیدپذیر، افزایش مصرف برق، افزایش دسترسی به برق و بهبود مستمر زیرساخت‌‌‌های شبکه برق اشاره کرد. پیش‌بینی می‌شود کشورهای کلیدی مانند چین، هند، ژاپن و استرالیا نقش‌‌‌های اساسی در شکل‌‌‌دهی بازار تجهیزات برق در منطقه ایفا کنند. بر اساس بررسی آماری که BP از میزان مصرف انرژی جهان منتشر کرد، تولید برق در این منطقه 13994.4 تراوات ساعت در سال 2021 بود که افزایشی 8.4 درصدی نسبت به سال 2020 و 4.7 درصدی بین سال‌های 2011 تا 2021 داشته است. علاوه بر این، دولت‌‌‌های منطقه با اجرای سیاست‌‌‌ها، ابتکارات و سرمایه‌گذاری‌‌‌های مطلوب در زیرساخت‌‌‌های تولید و توزیع برق، نقشی حیاتی ایفا می‌کنند. این تعهد به امنیت انرژی، ارتقای انرژی‌‌‌های تجدیدپذیر و دسترسی بهبود یافته به برق، باعث افزایش بیشتر تقاضا برای تجهیزات نیرو در آسیا و اقیانوسیه می‌شود. به عنوان مثال، دولت چین در سال 2022 از طرح بلندپروازانه خود برای ساخت نیروگاه‌‌‌های انرژی خورشیدی و بادی با ظرفیت کل 450 گیگاوات در مناطق بیابانی گوبی رونمایی کرد. این ابتکار با هدف سوق دادن این کشور به سمت دستیابی به هدف انرژی‌‌‌های تجدیدپذیر تا سال 2030 است. این پیشرفت‌‌‌ها مدیریت کارآمد و پایدار انرژی را ممکن می‌‌‌سازد و برجستگی منطقه را در بازار تجهیزات برق افزایش می‌دهد. بنابراین آسیا پاسیفیک به دلیل رشد سریع اقتصادی، شهرنشینی، ابتکارات دولتی، استقرار منابع انرژی تجدیدپذیر، توسعه زیرساخت‌‌‌ها، تقاضای صنعتی و پیشرفت‌‌‌های تکنولوژیکی، آماده تسلط بر بازار تجهیزات برق است.

 

پتانسیل افزایش صادرات تجهیزات برقی تا 30 میلیارد دلار ‎

 

در حوزه خدمات فنی و مهندسی و تجهیزات صنعت برق ایران با کمی حمایت و برنامه ریزی می تواند به راحتی به عدد 30 میلیارد دلار برسد. با اشاره به توانمندی‌های صنعت برق در حوزه تولید تجهیزات و صدور خدمات فنی و مهندسی می توان گفت تنها بازار عراق پتاسیل صادرات 10 میلیارد دلار را دارد. اما در حال حاضر از این ظرفیتها آن طور که باید استفاده نمی‌شود. تنها در حوزه کابل می توان یک میلیارد دلار صادرات داشت اما متاسفانه علیرغم وجود ظرفیتهای بالا در این حوزه آن طور که باید به این صنعت نگاه نشده است. مسئله تحریم موضوع جدیدی نیست قبل از تحریم ها نیز در صادرات حوزه تجهیزات و کالای صنعتی نتوانستیم رتبه خوبی را به دست آوریم. به طور کلی علت اصلی این مسئله نبود اقتصاد رقابت پذیر در کشور است. بازار کسب و کار ایران هزینه زیادی را به تولید کنندگان بویژه تولیدکنندگان محصولات مهندسی و فنی تحمیل می کند. بیش از 90 درصد از آن چیزی که اسم آن را صادرات غیر نفتی گذاشته ایم به صادرات منابع محور ختم می شود به طور مثال در پتروشیمی، گاز و صنایع پالایشگاهی نفت را تبدیل می کنیم.

باید گفت عددهای صادرات صنعتی ما قابل قیاس یک کشور مانند ترکیه نیست و باید در این موضوع تغییر نگرش به وجود آید. اکنون خوشحالم صحبتهای که بیش از هفت سال است در اتاق بازرگانی و کمیسیون‌های مختلف در حوزه تمرکز و توسعه صادرات با ارزش افزوده بالا انجام شده است، اکنون مورد توجه قرار گرفته است و به عنوان بحث روز مقامات شده است که امیدواریم این صحبتها نتیجه بدهد و مشکلات حاضر برطرف شود. زمانی که یک شرکت نتواند در بازارهای بین المللی حضور پیدا کنند نمی تواند نقاط قوت و ضعف خود را شناسایی کند و همین مسئله موجب می شود که هزینه آن بر دولت و مردم تحمیل شود. لذا لازم است که سازمانها در بازارهای بین المللی حضور داشته باشند. با بیان اینکه بسیاری از نیروگاه ها در طول تحریم با تلاش صنعتگران داخلی ساخته شده و برق مورد نیاز مردم را فراهم کرده است، پالایشگاه های گاز ما نیز پیشرفت کرده و این ها به اتکای سازندگان و تولیدکنندگان داخلی صورت گرفته، بنابراین در شرایط پسا تحریم باید از ظرفیت های داخلی بیش از پیش استفاده کرد. بخش خصوصی هم با برقراری ارتباط بیشتر با تولیدکنندگان دنیا هم می تواند تولیدات خود را کیفی تر کند و هم در بازارهای منطقه و حتی کشورهای دورتر حضور یابد.

این مشارکت قطعا می تواند تیراژ تولیدات را بالا ببرد، در سال های اخیر شاهد بودیم که بیش از 80 درصد از تولیدات خدمات فنی و مهندسی که به عنوان کالای غیر نفتی صادر شده است، در زمینه تجهیزات برقی بوده و فکر می کنیم این پتانسیل وجود دارد که تا 10 برابر میزان فعلی صادرات خدمات فنی و مهندسی در حوزه برقی یعنی سه میلیارد دلار بتوان آن را توسعه داد. ظرفیت صادرات کالای خدمات فنی و مهندسی به عنوان جایگزین مناسبی برای نفت و گاز می توان گفت قیمت نفت و گاز در شرایط فعلی کاهش یافته و اگر بتوانیم به جای صادرات نفت خام و میعانات گازی به صادرات تجهیزات صنعتی به ویژه برقی رو بیاوریم، درآمد و اشتغال قابل توجهی در کشور رقم می خورد. با تعامل موثر و همکاری با برندها و شرکت های معتبر اروپایی هم کیفیت تولیدات را بالا ببریم و هم در بازارهای جهانی بیشتر حضور پیدا کنیم، به ویژه اینکه مبادلات پولی ما در آینده روان تر و آسان تر می شود.

به هر حال تولیدکنندگان ما نیز می توانند کالاهایی مثل قطعات یدکی و لوازمی که واردات آن ها از خارج از کشور اجتناب ناپذیر است را با قیمت های بهتری وارد کنند و در کاهش قیمت تمام شده هم می تواند تاثیر بگذارد که به این ترتیب حضور ما را در بازار جهانی پررنگ می شود. اگر از خارج تجهیراتی به داخل کشور وارد میشود، قطعا باید توام با انتقال تکنولوژی باشد، از سوی دیگر اگر 100 درصد سرمایه گذاری توسط سرمایه گذاران خصوصی باشد، ما برق آن ها را به صورت تضمینی خریداری می کنیم که هیچ ریسکی متوجه آن ها نشود، در عین حال این شرکت ها میتوانند با سرمایه گذاران داخلی هم مشارکت کرده و با ایجاد فعالیت های مشترک نسبت به سرمایه گذاری در صنعت برق اقدام کنند. به ویژه در عرصه احداث نیروگاه های سیت ترکیبی با راندمان بالا به حضور شرکت های خارجی علاقه مند هستیم، اما در عین حال توجه به تولیدات داخلی و انتقال تکنولوژی از پیش شرط ها و ملاحظات ماست.

در ساخت داخلی اکثر تجهیزات مورد نیاز در حوزه انرژی اعم از برق، نفت، گاز، پتروشیمی و ... بسیار پیشرفت کرده ایم، بسیاری از تجهیزاتی که در نمایشگاه وجود دارد، توسط تولیدکنندگان داخلی ساخته می شود. مشاهده کردیم شرکت های ایرانی با شرکت های معتبر اروپایی مشارکت هایی را تشکیل داده اند و به اتفاق هم تولیداتی داشته اند که بسیار کیفی است و در سطح استانداردهای جهانی تولید شده و به بازار عرضه می شود. برگزاری این گونه نمایشگاه ها باعث می شود که مسئولان در صنایع نفت، گاز، برق و پتروشیمی با این موارد آشنا شوند و به ویژه در شرایط پسا تحریم و شرایط اقتصادی که از ماه های آینده شاهد آن خواهیم بود، بر این مبنا برای برنامه ریزی اقدام کنند و به تولید داخل بی توجه نباشند.

 

منبع :