کلید خشک یا ایزولاتور

کلید خشک یا ایزولاتور

ایزولاتورها نوعی کلید خشک هستند که زیر مجموعه ای از بریکر‌های مینیاتوری به حساب می‌آیند. این کلید‌ها در واقع هیچ نوع حفاظتی را اعمال نمی کنند. هدف از به‌کارگیری کلیدهای ایزولاتور این است که به دلایل ایمنی، منبع تغذیه را از تمامی مدار یا بخشی از آن قطع کند. برای اطمینان از بی‌برق بودن کامل مدار، برای سرویس یا نگهداری و یا هنگام بروز مشکلی در مدار، از سوئیچ قطع‌کننده یا جداکننده استفاده می‌شود. کلیدهای ایزولاتور بیشتر به عنوان قطع کننده یا جدا کننده در میان یک کلید مینیاتوری و باری که مورد استفاده قرار می‌گیرد است. کاربرد این کلیدها در زمانی است که در حال تعمیرات مدار باشیم. در این هنگام جریان باید به سادگی قطع شود. این کلیدها باعث می‌شوند اگر در صورت وصل بدون هماهنگی جریان برق افراد در امان باشند زیرا خود بریکر جریان را به صورت کامل قطع کرده است. در واقع ایزولاتور ابزاری الکتریکی – مکانیکی است که به صورت مکانیکی جریان را قطع و وصل می‌کند. این دستگاه در حالتی که روی وضعیت قطع قرار دارد، فاصله‌ای مناسب بین کنتاکت‌ها ایجاد کرده و باعث قطع جریان می‌شود. این نوع کلید‌ها فقط زمانی قادر به قطع یا وصل مدار مدار کنند که جریان را قطع باشد و یا اینکه تغییر چشم‌گیری در ولتاژ دو سر قطب‌های کلید ایزولاتور وجود نداشته باشد. کلید‌های جداکننده ایزولاتور در شرایط عادی جریان‌ها را از خود عبور می‌دهند. البته این جداکننده‌ها در شرایط مشخصی جریان‌هایی با شرایط غیرعادی مانند اتصال کوتاه را هم از خود عبور می‌دهند.

برای ساخت تابلو‌های برق طبق استاندارد، برای یک خط و تابلو برق روی آن یا مصرف‌کننده باید ترکیب تجهیزات مورد استفاده را به صورت زیر آماده کنیم:

• در تابلو‌های برق در اول مدار و ورودی باید ایزولاتور یا جدا کننده استفاده کنیم. کلید ایزولاتور تحت بار نامی قادر به کنترل و قطع و وصل جریان نیست و صرفاً جنبه ایمنی آن مطرح است.
• در ابتدایی‌ترین قسمت، باید یک کلید جداکننده تعبیه کنیم. این کلید قابل قطع و وصل تحت بار نامی نیست و فقط جنبه ایمنی دارد.
• بعد از قرار گرفتن کلید ایزولاتور جداکننده باید سیستم‌های حفاظتی را برای مقابله با اتصال کوتاه و افزایش بیش از فشار جریان در تابلو برق نصب کنید.
• بعد از اینکه کلیدهای حفاظتی نصب شدند، نوبت به نصب کلیدهای بهره برداری می‌رسد. این گروه از کلید‌ها مخصوص قطع و وصل جریان بوده و قادرند تا تجهیزات را بدون هیچ مشکلی روشن و خاموش کنند.
• در قسمت انتهایی تابلو در مدار نیز باید اجزای مصرف‌کننده را قرار نصب کنیم.

 دیسکانکتور یا ایزولاتور در واقع هیچ گونه مکانیسمی برای خاموش کردن قوس الکتریکی در مدار ندارد. به همین دلیل نباید از آن برای قطع و وصل کننده مدار یا ماشینی که به مدار متصل است، استفاده کنید. از طرفی کلید‌های ایزولاتور صرفاً در حالتی که بار صفر بوده و یا میزان بسیار کمی دارد قابلیت قطع و وصل مدار را دارند. نکته مهم این است که مدار را نباید با ایزولاتور خاموش کنیم بلکه باید با سایر تجهیزات قطع و وصل مدار جریان را قطع کرده و پس از اتمام و کاهش بار توسط ایزولاتور مدار را قطع کنیم. باید قبل از قطع جریان با ایزولاتور یا دیسکانکتور، جریان را با دستگاه‌های دیگر قطع کرده یا کاهش دهیم و از قطع شدن جریان توسط ایزولاتور اطمینان خاطر حاصل کنیم. علت اصلی استفاده از دستگاه ایزولاتور این است که تمام‌ هادی‌های فعال را قطع کرده و تجهیزات را از منبع اصلی جدا می‌کند. متخصصان جهت کار‌هایی مانند تعمیرات، نوسازی و … از این کلید‌ها استفاده می‌کنند؛ در واقع کلیدهای ایزولاتور برای ایجاد ایمنی بیشتر به کار می‌روند. ایزولاتور‌ها عموماً یا با فیوز، به صورت دستی یا به صورت موتوردار تولید شده و مورد استفاده قرار می‌گیرند. این کلید‌ها را می‌توان در تابلو برق یا در جعبه‌های استاندارد نصب کرده و به کار برد.

استفاده درست از ایزولاتور چگونه است؟

• کلید و دسته قطع و وصل آن باید در موقعیتی قرار بگیرد تا به راحتی در دسترس باشد.
• تمام‌هادی‌های فعال را از سیستم جدا کنید. در برخی از مدل‌های ایزولاتور ترمینال‌هایی برای نول و ارت وجود دارد. پلاتین‌های نول و ارت باید زودتر از پلاتین‌های فاز بسته شوند به همین دلیل دیرتر عمل قطع جریان در آن‌ها صورت می‌گیرد.
• پلاتین‌ها باید در وضعیتی باشند که به راحتی دیده شوند. می‌توان از ایزولاتور‌هایی که برای نشان دادن قطع و وصل شامل نمایشگر مکانیکی هستند استفاده کرد.
• اگر به جای ایزولاتور از کلید ایمنی استفاده کنیم لازم است تا کلید ایمنی دسته‌ای قرمز و یا بدنه زرد داشته باشد.

موارد استفاده ایزولاتور کدام است؟

• ورودی اصلی برق و انشعاب‌ها
• حاشیه سیستم‌های تهویه، فن، ماشین‌های شستشو، رستوران‌ها
• قسمت‌هایی که ممکن است مدار برق دار شود.
• موقعیت‌هایی که چند نفر روی یک مدار و تجهیزات روی آن کار می‌کنند.
• در موقعیت‌هایی که استارت کردن مدار بدون هماهنگی صدمات جدی ایجاد کند.
• برای تجهیزات خودکار و یا کنترل از راه دور
• محل‌هایی که تجهیزات به صورت خودکار و یا کنترل از راه دور کار می‌کنند.
• محل‌هایی که اپراتور یا تعمیرکار نمی‌تواند ورودی اصلی برق را ببیند.

عملکرد کلیدهای ایزولاتور به‌صورت دستی یا موتوری

کلید ایزولاتور می‌تواند به‌صورت دستی یا موتوری کار کند. از سوئیچ‌های جداکننده فشارقوی در پست‌های الکتریکی استفاده می‌شود تا امکان تعمیر دستگاه‌هایی مانند قطع‌کننده مدار، ترانسفورماتور و خطوط انتقال فراهم شود. کلیدهای جداکننده معمولا برای کنترل عادی مدار در نظر گرفته نمی‌شوند، بلکه در اکثر مواقع به‌منظور قطع جریان برای بالابردن ایمنی کاربرد دارند. کلید ایزولاتور دستگاهی است مکانیکی، با ظرفیت شکست بسیار پایین که فقط پس از قطع جریان توسط برخی از دستگاه‌های کنترل دیگر، می‌تواند دوباره باز شود. به‌منظور حفظ ایمنی باید از هرگونه تلاش برای بازکردن کلید درحالی‌که مدار همچنان ناایمن است، جلوگیری شود. استانداردها در بعضی از کشورها برای ایمنی ممکن است به ایزولاتورهای موتور یا اضافه‌بارهای قابل قفل شدن احتیاج داشته باشند عملکرد کلیدهای ایزولاتور به‌صورت دستی یا موتوری کلید ایزولاتور می‌تواند به‌صورت دستی یا موتوری کار کند. از سوئیچ‌های جداکننده فشارقوی در پست‌های الکتریکی استفاده می‌شود تا امکان تعمیر دستگاه‌هایی مانند قطع‌کننده مدار، ترانسفورماتور و خطوط انتقال فراهم شود. کلیدهای جداکننده معمولا برای کنترل عادی مدار در نظر گرفته نمی‌شوند، بلکه در اکثر مواقع به‌منظور قطع جریان برای بالابردن ایمنی کاربرد دارند. کلید ایزولاتور دستگاهی است مکانیکی، با ظرفیت شکست بسیار پایین که فقط پس از قطع جریان توسط برخی از دستگاه‌های کنترل دیگر، می‌تواند دوباره باز شود. به‌منظور حفظ ایمنی باید از هرگونه تلاش برای بازکردن کلید درحالی‌که مدار همچنان ناایمن است، جلوگیری شود. استانداردها در بعضی از کشورها برای ایمنی ممکن است به ایزولاتورهای موتور یا اضافه‌بارهای قابل قفل شدن احتیاج داشته باشند.

تفاوت کلیدهای ایزولاتور با کلید مینیاتوری

محل قرارگیری کلید ایزولاتور

کلید ایزولاتور باید در همان ابتدای مسیر تابلو برق و قبل از هر نوع تجهیزات دیگری قرار بگیرد. این کلید فقط برای بالا بردن ایمنی در سیستم است و به این منظور مورد استفاده قرار می‌گیرد که تمام رساناهای فعال در موقع لزوم قطع شود و سایر تجهیزات موجود از منبع تغذیه جدا شوند. این موضوع در زمان تعمیرات و بازسازی سیستم‌ها برای ایمنی بیشتر کاربرد دارد.